ფრაზეოლოგიზმები

1.47. მონკა ნენა / monk’a nena / „მძიმე ენა“ (= მწარე ენა)

         ჰექთი დალეფე ჲენან, ბაბაქ ოხოი ნუშქუ, მონკა ნენე უღუნანია [ვიწ.]

          hekti dalepe ჲenan, babak okhoi nushku, monk’a nene ughunania [vits’.]

         „იქაც დები არიან, მამამ სახლი დაუტოვა, მძიმე ენა  აქვთო“.

         იქაც დები არიან, მამამ სახლი დაუტოვა, მწარე ენა აქვთო.

1.46. მაქვალიში გურისთერი /makvalishi guristeri/

         „კვერცხის გულივით“ (= გამორჩეულად კარგი).

          მაქვალიში გუისთერი ბოზო რენ, მოხთი დო მინდიყონი-მა [არქ.]

          makvalishi guisteri bozo ren, mokhti do mindiqoni-ma [ark.]

         „კვერცხის გულივით გოგო არის, მოდი და წაიყვანე-მეთქი“.

          გამორჩეულად კარგი გოგოა, მოდი დ წაიყვანე-მეთქი.

1.45.  ლუკმა ოკოროცხუ /lukma ok’orutskhu/ „ლუკმის დათვლა“ (= საჭმლის დაყვედრება)

           ლუკმა ოკოროცხუ, აშო მუჭო ივენ?! – ვამიჩქინ  [ხოფ.]

           dunyas mutu va rt’u, man do p’ak’ali chkimi let’as imkhort’it [khop.]

           „ლუკმა (=ლუკმის) დათვლა, ასე როგორ იქნება?! – არ ვიცი“.

           საჭმლის დაყვედრება, აბა როგორ იქნება?! – არ ვიცი.

1.44.  ლეტა ომხორუ /leta omkhoru/ „მიწის ჭამა“ (= უკიდურეს სიღარიბეში ცხოვრება)

            დუნჲას მუთუ ვა რტუ, მან დო პაკალი ჩქიმი ლეტას იმხორტით [ჩხალ.]

            dunyas mutu va rt’u, man do p’ak’ali chkimi let’as imkhort’it [chkhal.]

           „ქვეყანაზე არაფერი არ იყო, მე და ქმარი ჩემი მიწას ვჭამდით“.

            ქვეყანაზე არაფერი არ იყო, მე და ჩემი ქმარი უკიდურეს სიღარიბეში ვცხოვრობდით.

1.43. ლეტას მეჩამა / let’as mechama/ „მიწას მიცემა“  (= დასაფლავება)

           ხასანი თიფლისის დოღუუ დო სარფის ლეტას ჰომეფჩით [ხოფ.]

           khasani tiplisis doghuu do sarpis let’as homepchit [khop.]

          „ხასანი თბილისში   მოკვდა და  სარფის მიწას მივეცით.

           ხასანი თბილიში გარდაიცვალა და სარფში დავასაფლავეთ.

1.41. იხტიბარი ოღოდუ /ikht’ibari oghodu/  „იხტიბარის გაკეთება“ (= ანგარიშის გაწევა)

           სი დულჲა ოღოდაში,  მუქ-თი იხტიბარი გოღოდამს  [ვიწ.]

           si dulya oghodashi,  muk-ti ikht’ibari goghodams  [vits’.]

          „შენ საქმე (= საქმეს) თუ გაუკეთებ, ისიც იხტიბარი (= იხტიბარს) გაგიკეთებს“.

           შენ საქმეს თუ გაუკეთებ, ისიც ანგარიშს გაგიწევს. 

1.40.  ისთერაჭი გოლაწკომილუ / isterach’i golats’k’omilu/

          „იღბლის გამოხედვა“  ( = გამართლება)

      ბერე  კაჲ დორდუდორენ დო ისთერაჭითი გამიწკედუდორტუნ [არქ.]

      bere  k’ay dordudoren do isterach’iti gamits’k’edudort’un [ark.]

      „ბავშვშვი კარგად გაუზრდია დო იღბალსაც გამოუხედავს“.

    ბავშვშვი კარგად გაუზრდია დო გამართლებია კიდეც.

1.39.  თოლი გონწკაფუ /toli gonts’kapu/ „თვალის გახელა“

         (= რისამე მიხვედრა, გაგება, გათვითცნობიერება)

          თოლი გონწკი, კულანი ჩქიმი, გოხვეწებურ, დერდის მომიშლეთინი! [არქაბ.]

          toli gonts’k’i, k’ulani chkimi, gokhvets’ebur, derdis momishletini!   [arkab.]

          „თვალი გაახილე, ჩემი გოგო, გეხვეწები, დარდს გადამარჩინე!“

     გაიგე,  ჩემო გოგო, გეხვეწები, დარდს გადამარჩინე!

1.38. თიშე მოხთიმუ/ tishe mokhtimu / „თავში მოსვლა“ (= გაფიქრება, მოწონება)

            კულანიქ ჯევაბი ვა მეჩუ, თიმუშის ნა ვამუხთუ ჰემუშენი [არქ.]

            kulanik jevabi va mechu, timushis na vamukhtu hemusheni [ark.]

            „გოგომ პასუხი არ გასცა, თავში რომ არ მოუვიდა, იმისათვის“.

            გოგომ პასუხი ვერ გასცა იმის გამო, რომ ვერ მოიფიქრა.

1.37.  თი ოხმარუ / ti okhmaru / „თავის ხმარება“ (= გონივრულად მოქცევა).

       ზამანის ჩოღი კირმა თი ვიხმარტით [ჩხალ.]

       zamanis choghi k’irma ti vikhmart’it [chkhal.]

       ძველად უფრო მეტად თავი (= თავს) ვხმარობდით.        ძველად უფრო მეტად გონივრულად ვიქცეოდით.