არნოლდ ჩიქობავას ბახჩიში

1.2. არნოლდ ჩიქობავას საჩუქარი 1. სარფში მოდიოდნენ (= მოდიოდა) ნასწავლი ხალხი ლაზური ენის შესასწავლად. 2. ერთადერთი ენა იყო ლაზური ენა. 3. დედაჩემის, ხატიჯე ერქვა, ნათქვამიდან მახსოვს: 4. დიდი მეცნიერის არნოლდ ჩიქობავას ამბები, მისი უწინდელი (= პირველი) მოსვლა სარფში. 5. არნოლდ ჩიქობავა რომ სარფში მოვიდა, დედაჩემი ექვსი წელი (= წლის) ყოფილა. 6. დედაჩემის ნათქვამებიდან (= მონაყოლიდან) დიდად ვყვარობ არნოლდ ჩიქობავას დღესაც. 7. მე ეს სიყვარული გული ჩემში (= ჩემს გულში) მაქვს. 8. არნოლდ ჩიქობავა რჩებოდა მამულა თანდილავას სახლში. 9. დედაჩემი მამულას ბიძის ქალიშვილი იყო. 10. დედაჩემის სახლი მამულას სახლთან ახლოს იყო. 11. თანდილავებს ერთი ხილის ბაღი ჰქონდათ, მსხლების ბაღი. 12. ერთად კრეფდნენ და შემდეგ ყველანი იყოფდნენ. 13. ეს (= ამ) ბაღში იკრიბებოდნენ (= იკრიბებოდა) ყველა ერთი გვარის ხალხი, თანდილავები. 14. არნოლდ ჩიქობავა ეს (= ამ) ბაღში ხშირად მოდიოდა. 15. დედაჩემიც, ეს (= ამ) ბაღში პატარა ბავშვი თამაშობდა, ექვსი წლის იყო. 16. დედაჩემმა (= დედაჩემს) ყველაფრის გარკვევა უნდოდა (= ყველაფერი აინტერესებდა) და არნოლდთან მივიდა. 17. არნოლდს ძალიან მოსწონდა ინტერესიანი ბავშვი და მანაც ხელიდან არ გაუშვა ხატიჯე, დედაჩემი. 18. დედაჩემს ლაზური (= ლაზურად) ალაპარაკებდა. 19. დედაჩემიც ყოველთვის ლაზური (= ლაზურად) ელაპარაკებოდა. 20. ერთხელ, არნოლდმა აიღო ქვა და დედაჩემს ჰკითხა: „ეს (= ამ) ქვას რა ჰქვიაო?“. 21. დედამ უთხრა: „ქართულად ქვა არის, ლაზურადაც ქვა არისო“. 22. იმ დღის მერე ყველაფერი (= ყველაფერს) ამას ეკითხებოდა. 23. წლები გავიდა, დედაჩემი გაიზარდა, გათხოვდა, ყველა ამბავი (= ამბავს) არნოლდ ჩიქობავასი ალის [თანდილავას] ეკითხებოდა. 24. არნოლდ ჩიქობავა სარფში რომ მოდიოდა, ყოველთვის ხატიჯეს მოიკითხავდა: 25. „ჩემი პატარა გოგო მაჩვენეთო, ის ჩემი მასწავლებელი არისო“. 26. არნოლდ ჩიქობავა მამაჩემთანაც, ხაკი კახიძესთან, ლაპარაკობდა. 27. დედაჩემი ყოველთვის დადიოდა თბილისში არნოლდ ჩიქობავას სანახავად. 28. ერთხელ, არნოლდის სახლში რომ მივიდა, იმან ბიბლიოთეკა თავისი (= თავის ბიბლიოთეკაში) შეიყვანა. 29. „ხატიჯე, მიყურე“, – უთხრა, ადგილი თავისი (= თავისი ადგილიდან) არ ამდაგარა, თავის ზურგისკენ ხელი წაიღო და აუდგომლად ერთი წიგნი გამოიღო. 30. „ახლა, ხატიჯე, მისმინე“, – თავისი ნათქვამები (= მონაყოლი) წაუკითხა. 31. ქვიდან დაიწყო და მთელი ლაზური ენა მოუთხრო. 32. „ეს წიგნი შენი არისო, მე რატომ არ გამოგიგზავნე, იციო? – დაიკარგებოდაო“. 33. დედაჩემი ძალიან გახარებული ჩამოვიდა თბილისიდან. 34. კრებებზე რომ ჩამოდიოდა ცენტრში, ეს წიგნი ჩახუტებული მოჰქონდა. 35. ყველა ლაზებს (= ლაზს) უჩვენებდა: „ეს წიგნი, მე არნოლდ ჩიქობავამ ხელი თავისი (= თავისი ხელით) მომცაო“. 36. არნოლდ ჩიქობავა სარფში რომ ჩამოვიდოდა, იმ წუთას მოიკითხავდა: „ჩემი მასწავლებელი სად არისო?“ 37. მან (= ის) დედაჩემს კაკიჯე (= კაკიჯეს) ეძახდა. 38. კაკიჯე თანთოღლი არის მის წიგნში. 39. ასე კარგობით (= კარგი ურთიერთობით) იყვნენ ერთმანეთთან დიდი ნასწავლი (= დიდი მეცნიერი) არნოლდ ჩიქობავა და დედაჩემი ხატიჯე (= კაკიჯე) თანდილავა.

arnold chikobavas bakhchishi 1. sarpisha mulut'es k'itkhei mileti lazuri nenashi oguusheni. 2. artane nena t'u lazuri nena. 3. nanachkimishi, khat'ije jokhot'u, notkvaleshen mshuns. 4. didi metsnierishi arnold chikobavas ambaepe, mushi hents'okhlenei mokht'imu sarpisha. 5. arnold chikobava na sarpisha mokht'u, nanachkimi ansh ts'anei t'een. 6. nanachkimish notkvapeshen dido p'qoop arnold chikobavas andghati. 7. ma aya qoropa guichkimis mighun. 8. arnold chikobava skidut'u mamula tandilavashi okhois. 9. nanachkimi mamulashi jumadishi k'ulani t'u. 10. nanachkimishi okhoi mamulashi okhoik'ala yakinis t'u. 11. tandilavapes ar meiveshi baghi ughut'es, mtskhulepeshi baghi. 12. birdem ts'ilupt'es do ek'ule mteli uk'uirtap't'es. 13. aya baghis uk'uibghet'es mteli ar gvarish mileti, tandilavebi. 14. arnold chikobava aya baghisha birtum muit'u. 15. nanachkimiti, aya baghis ch'it'a bee ist'etu, ansh ts'anei t'u. 16. nanachkimik mteli sheis eshakhesap'u unt'u do arnoldisha komekht'u. 17. arnoldis k'ai ats'onet'u int'eresiani bere do emukti kheshen vanashku khat'ije, nanachkimi. 18. nanachkimis lazui oghaghalapapt'u. 19. nanachkimiti mteli shei lazui ughaghalt'u. 20. archkva, arnoldik yezdu kva do nanachkimis k'itkhu: „aya kvas mu jokhonsia?“ 21. nanak uts'u: „gurjijeti kva yen, lazjeti kva yenia“. 22. emdghashk'ule mteli shei amus k'itkhupt'u. 23. ts'anepe mik'ilu, nanachkimi irdu, dikimoju, mteli ambai arnold chikobavashi alis k'itkhupt'u. 24. arnold chikobava sarpis na mulut'u, irshei khat'ijes ik'itkhup't'u: 25. „chkimi ch'ut'a k'ulani kumodzyitia, ia chkimi uchit'eli yenia“. 26. arnold chikobava babachkimik'alati, khak'i k'akhidzek'ala, ghaghalapt'u. 27. nanachkimi birtum it'u t'iplizisha arnold chikobavas odziamusheni. 28. ertkhel, arnoldish okhoisha na mekht'u, emuk bibliotek'a mushisha kamiqonu. 29. „khat'ije, mots'k'edi“, – uts'u, yei mushishe vaiselut'u, k'ap'ula mushik'ele khe nighu do uyeselus ar kitabi kagamighu: 30. „ats'i, khat'ije, misibini“, – mushi notkvalepe duk'itkhu. 31. kvashen gyoch'k'u do mteli lazui nena dukhesap'u. 32. „aia svara, skani yenia, ma musheni vamoginjghoni gichkinia? – kagogindunut'uia“. 33. nanachkimi dido khelebei gekht'u tiplizishen. 34. sabranipesha na gekht'at'u noghasha, aჲa kitabi dolokit'ei guimet'u. 35. mteli lazepes ots'iapt'u: „aya kitabi, ma arnoldik khe mushiten momchuia“. 36. arnold chikobava sarpisha na gekht'at'u, emedeni muigoup't'u: „chkimi uchit'eli, so yenia?“ 37. emuk nanachkimis „k'ak'ije“ uts'umept'u. 38. k'ak'ije tantoghli en mushi svaras. 39. asho k'ainobaten rt'es artik'artik'ala didi k'itkhei – arnold chikobava da nanachkimi – khat'ije (= k'ak’ije) tandilava.

1.2. Gift of Arnold Chikobava 1. Learned people used to come to Sarpi to learn the Laz language. 2. The only language was the Laz language. 3. I remember what my mother – her name was Khatije, narrated. 4. The stories of the great scholar Arnold Chikobava, his first visit to Sarpi. 5. My mother was six years old when Arnold Chikobava came to Sarpi. 6. Due to my mother's narration, I still love Arnold Chikobava a lot. 7. I have this love in my heart. 8. Arnold Chikobava stayed at Mamula Tandilava's house. 9. My mother was Mamula's uncle's daughter. 10. My mother's house was near Mamula's house. 11. The Tandilavas had one fruit garden, a pear garden. 12. They harvested together and then divided. 13. In this garden, all the people of this clan, the Tandilavas, gathered. 14. Arnold Chikobava often came to this garden. 15. When my mother was playing in the garden, she was six years old. 16. My mother was interested in everything and went to Arnold’s. 17. Arnold was very fond of an interesting child, and he did not let Khatije, my mother go. 18. He used to speak Laz with my mother. 19. My mother also always spoke Laz. 20. Once, Arnold took a stone and asked my mother: “What is the name of this stone?” 21. My mother said to him: “In Georgian it is “kva”, in Laz it is also “kva”. 22. After that day, he asked everything her. 23. Years passed, my mother grew up, got married. She asked Ali all the stories about Arnold Chikobava. 24. When Arnold Chikobava came to Sarpi, he always sent regards to Khatije: 25. “Show me my little girl, she is my teacher”. 26. Arnold Chikobava also communicated with my father, Khaki Kakhidze. 27. My mother always went to Tbilisi to see Arnold Chikobava. 28. Once when she came to Arnold's house, he took her into his library. 29. “Khatije, look at me” – he didn't stand up from his place, took his hand to the back and took out a book. 30. “Now, listen to me, Khatije”, and he read her narration. 31. He started from the stone and told her the whole Laz language. 32. “This book is yours. Why didn't I send it to you, do you know? – It would be lost”. 33. My mother came from Tbilisi very happy. 34. When she came to meetings, she carried this book clutched to her chest. 35. She was showing this book to every Laz people: “Arnold Chikobava gave me it with his own hand”. 36. When Arnold Chikobava arrived in Sarpi, he always asked: “My teacher, where is she?” 37. He called my mother Kakije. 38. Kakije Tantoghli is mentioned in his book. 39. Thus, very educated great scholar Arnold Chikobava and my mother Khatije (= Kakije) Tandilava had such good relationship with each other.