აშო გონდუნუ ჩქუნი ლაზობა

3.3. ასე დაიკარგა ჩვენი ლაზობა 1. აქ ისე არ არის, თქვენ რომ იცით. 2. აი, დიდი ომი რომ იყო, სტალინმა (= სტალინს) თუ ბერიამ (= ბერიას), არ ვიცი რომელმა (= რომელს), უნდოდათ ლაზეთის აღება. 3. ამისთვის, ვინც ლაზი იყო აქ [საქართველოში], ლაზეთში გაუშვა პროპაგანდის გასაკეთებლად (= გასავრცელებლად). 4. ბევრნი წავიდნენ და [მათ შორის] ბაბუაჩემი. 5. ბაბუაჩემს მემედი ერქვა, მეც ამიტომ მემედი დამარქვეს. 6. ბაბუაჩემს დაუძახეს და ამბობენ, რომ სტალინსაც შეხვდა. 7. სტალინმა რაღაცები დააბარა, რაღაცები (= რაღაცებს) აკეთებინებდა, როგორც ამბობენ. 8. აქედან, შეიძლება სოხუმიდან, არა, ბათუმიდან ნავებით იარაღი მიჰქონდა, ფული, რაღაცები. 9. იქ ლაზები (= ლაზებს) ამზადებდა. 10. ომის დამთავრების შემდეგ, ის გაზეთებშიც არის. 11. ორმოცდახუთ წელს „პრავდა“ და „იზვესტიაში“ ბევრი სტატიები (= სტატია) დაიწერა [მასზე] 12. ჩვენმა აკადემიკოსი (= აკადემიკოსმა), პროფესორმა ჯანაშიამ, ჯიქიამ და იმათმა (= მათ) დაწერეს, ლაზეთი საქართველოსი რომ არის. 13. მე ახლა დაწვრილებით ვერ გეტყვით ამას. 14. სტალინს უნდოდა ლაზეთის და თურქეთის ბევრი ადგილების (= ადგილის) აღება, მაგრამ ვერ გამოუვიდა, ვერ გააკეთა. 15. იმიტომ გაუშვა იქ [შესაბამისი პირები], მათი [ლაზების] სია კი მისცა და ერთ ღამეს შეკრიბეს და ყველა დახოცეს. 16. მხოლოდ ორი-სამი კაცი გადარჩა, ისიც იმიტომ, რომ ბავშვები იყვნენ, თოთხმეტი-თხუთმეტი წლის ბავშვები იყვნენ და გადაარჩინეს. 17. თურქეთში ვერ შეძლო შესვლა სტალინმა, მაგრამ როგორც ამბობდნენ – ორმოცდაშვიდ წელს ჟუკოვი იყო დიდი კაცი იქ. 18. მან აქ, საქართველოში, ბევრი ჯარისკაცი შეკრიბა, ბევრი ტექნიკა, ბევრი რაღაცები (= რაღაცა) და შესვლა უნდოდა, მაგრამ დაინგრა, ეს საქმე ვერ გააკეთეს. 19. ამის შემდეგ ლაზები აქ ბევრნიც არ ვიყავით, მაგრამ ვინც ვიყავით, ყველას ბევრი იარაღი ჰქონდა 20. და შეეშინდათ, “ლაზებმა არაფერი გააკეთონო” და ციმბირში გაგზავნეს (= გადაასახლეს); ასე დამთავრდა ჩვენი ლაზობა. 21. ციმბირში რომ გააგზავნეს, როგორც გითხარით, ბევრი არა, მაგრამ იქიდანაც ბევრი წავიდა თურქეთში. 22. ბევრნი იქ დარჩნენ (= დარჩა). 23. ერთ დღე (= დღეს) დაოჯახდნენ რუსებთან და გარუსებული, გათურქებული რაღაცები (= ვიღაცები) კი არიან. 24. მე ამას გეტყვით, აფხაზეთიდან ლაზები ციმბირში გაგზავნეს, მაგრამ აჭარიდანაც, გურიაშიც იყვნენ ლაზები. 25. აჭარაში მარტო სარფში არ იყო, კვარიათშიც იყვნენ, გონიოშიც იყვნენ. 26. ქედა, ხულო და ხელვაჩაურის რაიონებში ბევრ ადგილებში (= ადგილას) ლაზები იყვნენ, მაგრამ დიდი სოფლები არ იყო. 27. ვთქვათ, აჭარაში, აჭარლების სოფლებში ასი სახლი თუ იყო, იქიდან ხუთი-ექვსი, ათი ლაზური იყო. 28. აჭარაში და გურიაში რომ ცხოვრობდნენ, ის ლაზები ციმბირში, არა, შუა აზიაში არიან. 29. მე ვნახე ისინი, ოშში არიან ყირგიზეთში, ოშში. 30. იქ, მაგრამ სოფლები არა, ერთი-ორი-სამი სახლი არის იქ, ხუთი-ექვსი იქ არის და ასე გაფანტულნი არიან. 31. მე იმას გეუბნებოდით, რომ იქ, ყირგიზეთში, რომ ვნახე და უზბეკეთშიც კი არიან. 32. რომ ვნახე ლაზები, ლაზური იციან ძალიან კარგად, მაგრამ თავიანთ თავს თურქებად მოიხსენიებენ (= მიიჩნევენ), მესხებივით. 33. ყირგიზეთში და შუა აზიაში რომ იყვნენ, უმეტესობა თურქეთში წავიდნენ (= წავიდა), ერთი, ათი-ოცი წლის წინ. 34. ლაზური ძალიან კარგად იციან, მე ველაპარაკე ზოგიერთს. 35. “თუ ლაზი ხარ, თურქი როგორ ხარ-მეთქი?!” – ვკითხე. 36. “რა, ერთი არ არის?!” – ასე მითხრეს (= მიპასუხეს).

3.3. asho gondunu chkuni lazoba 1. hak esho vayen, tkvan na gichkinanstei. 2. ai, didi muraebe na ivushi, st'alini-ki, beria-ki, vamichkin namuk, unt'es lazist'anishi yezdimu. 3. amusheni, mi na lazi t'u ak, lazist'anisha mendoshku p'rop'angandas okhonusheni. 4. didope igzales do p'ap'ulichkimi. 5. p'ap'ulichkimis memedi jokhont'u, manti emusheni memedi gemodves, 6. p'ap'uchkimis dujokhes do zop'onan-ki st'alinisti konagu. 7. st'alinik mutkhanepe chinadu, mutkhanepe okhenapapt'u, na zop'onanast'ei. 8. hakoleshen, sokhumishen, var batumishen, peluk'apeten silaghi nimet'u, para, mutkhanepe. 9. ek lazepe khaziomt'u. 10. muarebe dichodushk'ule, ia gazetepesti koen. 11. juenechdokhut ts'anas „p'ravda“ do „izvest'iashi“ didi mak'alepe dich'au. 12. chkuni ak'ademik'os p'ropesorik janashiak, jikiak do entepek doch'aes, lazist'ani gurjist'anishi na yen. 13. ma ats'i mch'ipasha vamatkven aia. 14. st'alins unt'u, lazist'anishi do turkies dido yeepeshi yezdimu, hama va gamukht'u, va akhenu. 15. emusheni meoshku ek, entepeshi sia komechu do ar seis dok'oobes do ii kholo doiles. 16. mkholod jur-sum k'ochi muchitu, eti emusheni-ki beepe t'es, vitootkho-vitokhut ts'anei beepe t'es do mushletines. 17. turkiesha vaamalu st'alinis, hama na zop'onanst'ei – jurenechdoshkit ts'anas zhuk'ovi t'u didi k'ochi ek. 18. emuk ak, gurjist'anis, didi ask'ei k'oobu, didi t'eknik'a, didi mutkhanepe do amakht'imu unt'u, hama geinchkhiu, aia duliak vaakhenes. 19. emushk'ule lazepe ak ek'o didoti vavort'it, hama na vort'it, ii kholos dido silaghi ughut'u 20. do ashkuines “lazepek mutu va qvania” do sibiriasha donjghones; asho gondunu chkuni lazoba. 21. sibiriasha jghoneshi, ena gits'vistei, didope var, hama ekoleshenti didope igzales turkiesha. 22. didope ek kodosk'ides. 23. ar dgha dichiles urusepek'ala do gorusebui, goturkebui mutkhanepe ko enan. 24. ma aia gits'vat, apkhazetishen lazepe sibiriasha donjghones, hama ach'arashenti, guriasti kort'u lazepe. 25. ach'aras khvala sarpis vart'u, k'variatisti kort'es, goniasti kort'es. 26. keda, khulo do khelvachauris raionepes dido yepees lazepe kort'es, hama didi oput'epe vart'u, 27. btkvat, ach'aras, ach'arepeshi oput'es oshi okhoi kort'u na, ekolen khut-ansh, vit lazui t'u. 28. am ach'aras do gurias na sk'idut'es, aia lazepe sibiriasha, var, orta azias yenan. 29. ma bdzii entepe, oshis yenan qirgizias, oshis. 30. hek, hama oput'epe vaen, ar-zhur-sum okhoi ien ek, khut-ash ek yen do asho goshabghei yenan. 31. ma hea gits'umet'it-ki, ham hek k'irgizias na bdzii do uzbek'etisti koenan. 32. na bdzii lazepe, lazui uchkinan dido k'ai, hama ti mutepeshi turki shinopan, meskhepestei. 33. qirgiziashen do orta azias na t'es, didope turkiesha igzales, a vit-ech ts'anas ts'okhle. 34. lazui dido k'ai uchkinan, ma vup'aamiiti bazis. 35. “lazi yena, turki much'o yen-ma” – bk'itkhi. 36. “mu, ar vayeni?!” – asho mits'ves.

3.3. This is how our Laziness ended 1. It's not like that here, as you know. 2. When there were big wars, Stalin, Beria, I don't know which one, Stalin wanted to take Lazeti. 3. For this purpose, those who were Lazes were sent to Lazeti to make propaganda. 4. Many people left and among them there was my grandfather, too. 5. My grandfather's name was Memedi, that's why I was also named Memedi. 6. My grandfather was summoned and they say that he met Stalin. 7. Stalin ordered him something to do, and he fulfilled, as they said. 8. From here, maybe from Sokhumi, or from Batumi, he used to carry weapons, money, etc. 9. He prepared Laz people there. 10. After the end of the war, all these were also published in the newspapers . 11. Many articles were written about him in "Pravda" and "Izvestia" in 1945. 12. Our academician professor Janashia, Jikia and others wrote that Lazeti belonged to Georgia. 13. I cannot tell you this in detail now. 14. Stalin wanted to take many places of Lazeti and Turkey, but he could not, he could not do it. 15. That's why he sent the relevant persons there, and gave them a list of them [ of Lazes], and one night they gathered them together and killed them all. 16. Only two or three people were saved, because they were children, they were fourteen-fifteen-year-old children, and they were saved. 17. Stalin was unable to enter Turkey, but as they said, Zhukov was there in 1947. 18. Here, in Georgia, he gathered a lot of soldiers, a lot of equipment, and wanted to enter, but it collapsed, they could not do this work. 19. After that, there were not many of us here, but those of us who were here, all had many weapons. 20. And they were afraid that the Laz people would do something, so they exiled them to Siberia; That's how our Laziness ended. 21. As I told you, when they were sent to Siberia, they were not many, but many went to Turkey from there. 22. Many stayed there. 23. One day they married Russians and now some of them are russified, turkified... 24. I’ll tell you this, Lazes from Abkhazia were sent to Siberia, but there were Lazes in Ajaria and Guria as well. 25. In Ajaria, they were not only in Sarpi, they were also in Kvariati, and in Gonio. 26. In Keda, Khulo and Khelvachauri regions, there were Lazes in many places , but there were no large villages. 27. Look! If there were a hundred houses in Ajaria, in the villages of the Ajarians, of them there were five, six, ten Laz ones. 28. Those Laz people who lived in Ajaria and Guria, are not in Siberia, but in Central Asia. 29. I saw them, they are in Osh, Qyrgyzstan, in Osh. 30. There are not villages, but one-two-three houses are there, five-six ones – there and they are scattered like that. 31. I was telling you that I saw them in Qyrgyzstan and they are even in Uzbekistan. 32. When I saw Laz people, they knew Laz very well, but they considered themselves to be Turks, like Meskhetians. 33. When they were in Qyrgyzstan and Central Asia, most of them went to Turkey ten or twenty years ago. 34. They knew Laz very well, I talked to some of them. 35. “If you are Laz, how can you be Turk?! – I asked them. 36. “But they are the same?!” – that's what they answered me.